კარიერა ფრაზებში #11: ამბერკი ტაბიძე

XX საუკუნის 60-იანი წლები ქართული ხელბურთის ოქროს ხანად შეიძლება ჩაითვალოს. თბილისის ბურევესნიკმა, რომლის ღირსებას იმედო ფხაკაძე, ჯემალ აბაიშვილი, თამაზ ანთაძე, ანზორ ექსეულიძე, ჯემალ ცერცვაძე, ჯანო ბაგრატიონი, ლერი კარტოზია, გარი მაჭავარიანი და სხვები იცავდნენ, უფროსი მწვრთნელის გიორგი შარაშიძის ხელმძღვანელობით ორჯერ მოიგო საკავშირო ჩემპიონატი, რამდენჯერმე გახდა პირველობის პრიზიორი და ევროპის საკლუბო ტურნირის ნახევარფინალშიც ითამაშა.
პირველი თაობის ქართველი ხელბურთელები საბჭოთა ნაკრებშიც მუდმივად ხვდებოდნენ, მათმა მემკვიდრე ალექსანდრე ანპილოგოვმა კი ქვეყნის პირველი გუნდის მაისურით მსოფლიო ჩემპიონატი მოიგო და ყველა სპორტსმენისთვის სანუკვარი ოლიმპიური ოქროც.
70-იან წლებში ბურევესნიკის ღირსებას მარჯვენაფლანგელი ამბერკი ტაბიძეც იცავდა, რომელიც 1977-84 წლებში ნაკრების წევრი გახლდათ.
90-იან წლებში, როცა არათუ ქართულ ხელბურთს, ზოგადად სპორტს მძიმე დღეები ედგა, 44 წლის ამბერკი ტაბიძე საყვარელ საქმეს დაუბრუნდა და ახალგაზრდა ხელბურთელებისთვის მაგალითად იქცა. თაობის გამორჩეული მოთამაშე 2017 წლის 28 იანვარს, ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა.
ამბერკი ტაბიძის კარიერის ქართულ და რუსულ პრესაში გამოქვეყნებული ინტერვიუებით გავიხსენებთ.

…მშობლები ჭყვიშიდან იყვნენ, თუმცა როცა დავიბადე, უკვე სამტრედიაში ცხოვრობდნენ. მამაჩემი დიდ გალაკტიონ ტაბიძეს შორეულ ნათესავად ეკუთვნოდა, ამით დღემდე ვამაყობ.

…ხელბურთამდე მძლეოსნობაში, სიმაღლეზე ხტომაში ვვარჯიშობდი. და სხვათა შორის, კარგი შედეგები მქონდა. თავდაპირველად გენო მუქერია მავარჯიშებდა, ფიზკულტურის ინსტიტუტში ჩაბარების შემდეგ კი დიმიტრი იოსელიანი.

…მძლეოსნობის მერე ფეხბურთელობა გადავწყვიტე – ჩვენი ინსტიტუტის მეორე გუნდის მეკარე გავხდი. ერთ-ერთ შეხვედრაში ჩემი თამაში თბილისის დინამოს ვეტერანმა მეკარე სერგო შუდრამ ნახა და დამპირდა, დუბლებში მიგიყვანო, მაგრამ იქამდე საქმე არ მისულა.
…სოხუმში ხელბურთელთა ტურნირი ტარდებოდა. ინსტიტუტში ჩვენმა მწვრთნელმა გურამ ძაგანიამ მითხრა, მოდი ხელბურთელობა სცადე, რას კარგავ, ჩემთან ერთად წამოდი და თუ არ მოგეწონება, რაც გინდა ის გააკეთეო. მანამდე ხელბურთი რამდენჯერმე ვითამაშე, ისიც სკოლის პერიოდში – სამტრედიის ნაკრებში ვახტანგ ხელისუფალი გვავარჯიშებდა… სოხუმში, როგორც ჩანს, კარგი შთაბეჭდილება დავტოვე და თბილისის ბურევესნიკში მიხმეს, პირადად ჯანო ბაგრატიონმა მიმიწვია.

…ცაცია ვიყავი და ამით გამოვირჩეოდი. უფროსი თაობის ხელბურთელები ხშირად მაქებდნენ, ჩვენმა მწვრთნელმა იმედო ფხაკაძემ კი სპეციალურად ჩემთვის დაამუშავა რამდენიმე კომბინაცია. ხელბურთელის მონაცემები რომ მქონდა, ორ წელიწადში ვირწმუნე – საბჭოთა კავშირის ახალგაზრდული ნაკრების შემადგენლობაში მიხმეს.

…1973 და 1974 წლებში ახალგაზრდული ნაკრების მაისურით იმ დროს ძალიან პოპულარული მეგობრობის თასი მოვიგეთ, რომელსაც ოფიციალურად სოციალისტური ქვეყნების ახალგაზრდა ხელბურთელთა საერთაშორისო თასი ერქვა. ეს შეჯიბრება ევროპის ახალგაზრდული ჩემპიონატის დონისა იყო. პირველად რუმინეთში გავიმარჯვეთ, ერთი წლის თავზე კი ბულგარეთში.

…ბურევესნიკის პარალელურად საქართველოს ნაკრების ღირსებას ვიცავდი. ამ გუნდში, მეტწილად, ბურევესნიკელები თამაშობდნენ. 1975 წელს, საბჭოთა კავშირის ხალხთა VI სპარტაკიადაზე ბრინჯაოს მედალი მოვიგეთ. იმავე წელს სპორტის ოსტატის წოდებით დამაჯილდოვეს.

…ჩემს პოზიციაზე, მარჯვენა ფლანგს ვგულისხმობ, 70-იან წლებში ბევრი ძლიერი მოთამაშე არ იყო და ამიტომ ნაკრების მესვეურები ხშირად მეუბნებოდნენ, წამოდი მოსკოვში, ცსკა-ს ძირითადში თამაში გარანტირებული გექნება, თან ნაკრებშიც მუდმივად იქნებიო. ყველაზე ხშირად მწვრთნელი ანატოლი ევტუშენკო მეხმიანებოდა, იცოდე, თუ თბილისში დარჩები მოსკოვის ოლიმპიადა შენ გარეშე ჩაივლისო. მშვენიერ პირობებს მთავაზობდნენ, მაგრამ არ წავსულვარ. ვნანობ თუ არა? არა! ვამაყობ, რომ ჩემი ქვეყანა არ მივატოვე. ერთი წამითაც არ მტოვებდა აზრი: საქართველოსთვის უნდა დამეღვარა ოფლი და მისთვის შემეწირა ჩემი ახალგაზრდობა!

…მონრეალის ოლიმპიადის მოგების შემდეგ საბჭოთა გუნდი მოსკოვის თამაშების ფავორიტად ითვლებოდა. კარგ ფორმაში ვიყავი და ნაკრების წევრად ვითვლებოდი, საქართველოს სპორტკომიტეტში ელოდნენ, რომ ოლიმპიადაზე ვიასპარეზებდი, მაგრამ ევტუშენკომ გუნდს მიღმა დამტოვა. ოლიმპიადის დაწყებამდე რამდენიმე კვირით ადრე მოსკოვის ცსკა-ს თავკაცი იური პრედეხა დამიკავშირდა, ძირითად შემადგენლობაზე რომ არაფერი ვთქვა, მანქანას და ბინას შემპირდა, ოღონდ ჩვენთან გადმოდიო. ვიფიქრებ-მეთქი, ვუთხარი. გავიდა კიდევ ცოტა ხანი და პოლონეთში წავედი საერთაშორისო ტურნირში სათამაშოდ. მოსკოვში რომ დავბრუნდი, ევტუშენკო კიდევ ერთხელ შემეხმიანა, რა გადაწყვიტეო. თბილისში ვრჩები-მეთქი, ვუპასუხე. მიპასუხა: სამწუხაროა, გამოდის, ოლიმპიადას მხოლოდ მაყურებლის რანგში დაესწრებიო. თბილისში რომ დავბრუნდი, ჯანო ბაგრატიონი შემეხმიანა, ჩემი ამბავი იკითხა, იცოდა, რომ ოლიმპიადაზე უნდა წავსულიყავი. ვუთხარი რა როგორ იყო. ყველა ღონე იხმარა, ბევრი შეაწუხა, მაგრამ მოსკოვის ოლიმპიადამ ჩემ გარეშე ჩაიარა.

…1977 წელს საკავშირო ჩემპიონატის ერთ-ერთ ტურს კიევმა უმასპინძლა. მორიგი თამაში უნდა დაიწყოს და უცბად ტრიბუნაზე მამა შევნიშნე. გაუფრთხილებლად ჩამოვიდა საგულშემატკივროდ, თან ქართველების ამბავი ხომ იცით? ხორაგით სავსე ორი დიდი ჩანთა წამოიღო. ყველაზე მეტს ის ყვიროდა და მეჩხუბებოდა, მეტოქის კარისკენ რომ გავიქცეოდი, ისიც ტრიბუნაზე დარბოდა აქეთ-იქეთ… ერთ მომენტში ტრავმა მივიღე და ექიმებთან ერთად მამა არ წამომადგა თავზე? სანამ ხელს მიხვევდნენ, მეჩხუბებოდა, ის ბურთი როგორ ააცილეო, არადა, იმ შეხვედრაში 8 თუ 9 გოლი გავიტანე!

…1978 წელს თბილისში ტრადიციულად ჩატარდა საერთაშორისო ტურნირი გაზეთ ზარია ვოსტოკას პრიზზე. იმ დროს ეს შეჯიბრება უმაღლესი დონის იყო და სპორტის სასახლეში ბევრი ძლიერი გუნდი ჩამოდიოდა. მე და ალექსანდრე ანპილოგოვი საბჭოთა კავშირის I ნაკრების ძირითად შემადგენლობაში ვთამაშობდით. ყველა შეხვედრა მოვიგეთ, მათ შორის ჩეხოსლოვაკიელებთან, იუგოსლავიელებთან და რუმინელებთან. ძველ გულშემატკივრებს ემახსოვრებათ: ზარია ვოსტოკას თასზე საქართველოს ნაკრებიც გამოდიოდა, რომელიც ძირითადად ბურევესნიკის ბიჭებით იყო დაკომპლექტებული. „რეაქტიული გარემარბი“ იმ ტურნირის შემდეგ შემარქვეს.

…არ მახსოვს რომელი წელი იყო, ლვოვის არმიის სპორტულ კლუბს ვხვდებოდით. მათ წინააღმდეგ ხელმოტეხილი გავედი – მკლავის აწევა მიჭირდა და დაბლიდან ვურტყამდი ჩახვეულებს. თამაშის მერე, ჩემი ამბავი რომ შეიტყვეს, სპეციალური პრიზი გადმომცეს მამაცობისთვის.

…1983 წელს ხალხთა სპარტაკიადის საუკეთესო ბომბარდირი გავხდი, თან ისე, რომ 7-მეტრიანი ერთხელაც არ დამირტყავს! ხელბურთელთა ენაზე რომ ვთქვათ, ეგრეთ წოდებული კუთხის მოთამაშე ვიყავი, ამ პოზიციიდან კი საუკეთესო ბომბარდირობა ბევრისთვის მოულოდნელი იყო.

…დიდი ხელბურთიდან 1987 წლის დასაწყისში, ზარია ვოსტოკას ტურნირის დასრულების შემდეგ წავედი. თუმცა, უფრო სწორი იქნება თუ ვიტყვი, რომ გულშემატკივრებმა ჩემთან ერთად გააცილეს ოლიმპიური ჩემპიონი ალექსანდრე ანპილოგოვი, ჯემალ ბარამიძე, ამირან კომახიძე და დიმიტრი აბესაძე. სპორტის სასახლეში შეკრებილმა გულშემატკივრებმა საქართველოს და გფრ-ის ნაკრებთა მატჩის შემდეგ, ტაშით გაგვაცილეს. ემოციური, დაუვიწყარი წუთები იყო!

…საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ერთი წელი ეროვნულ ჩემპიონატში ვითამაშე, თუმცა მცირე ხნით. ხელბურთს მეორედ რომ გამოვეთხოვე, 44 წლისა ვიყავი. ეს 1996 წელს მოხდა: თბილისის ტექნიკური უნივერსიტეტის კლუბ სტუ-შევარდენში მოთამაშე-მწვრთნელი ვიყავი.

…ყოველთვის კარგი ფიზიკური მონაცემებით გამოვირჩეოდი. 80-იანი წლების მიწურულს, მოსკოვში უცხოელი ექიმები ჩამოვიდნენ და ერთ-ერთი ტურის წინ ხელბურთელებს სპეციალური აპარატურა დაგვამაგრეს. თამაშის შემდეგ ჩემი მონაცემები რომ ნახეს, მითხრეს, ისეთი გულისცემა გაქვთ, ზედიზედ სამ შეხვედრას ჩაატარებთო.

…საუკეთესო პარტნიორები? ალექსანდრე ანპილოგოვი და გიორგი ბერიაშვილი. რაც შეეხება კერპს, ასეთად ჯემალ ცერცვაძეს მივიჩნევ, ის დიდებული ხელბურთელი და ყველასთვის მისაბაძი სპორტსმენი გახლდათ!

…1990 წელს, მოსწავლეთა საკავშირო სპარტაკიადაზე საქართველოს ვაჟთა და გოგონათა გუნდების უფროსი გახლდით. გოგონებმა ძალიან გვასახელეს: სპარტაკიადის ფინალში უკრაინის ძლიერ გუნდს 24:22 მოუგეს და ჩემპიონები გახდნენ. ეს ახალგაზრდა ქართველ ხელბურთელთა ყველაზე ხმაურიანი გამარჯვება იყო 70-იანი წლების დასაწყისის შემდეგ. კარგი გოგონები გვყავდა: ლალი ვაჩნაძე, მადონა ორმოცაძე, ელენე არაბული, ნინო წივწივაძე, დალი ნიკადინოვა, ლედი ჯიოშვილი, ლედი ელიაშვილი, მაია კუხალეიშვილი, თინა ნოზაძე, ქეთინო ლენჭუაშვილი, ირინა სმისლოვა, ეკა ჟიჟიაშვილი, სვეტა პეტროსიანი… სხვათა შორის, ნიკადინოვა და წივწივაძე სპარტაკიადის შემდეგ საკავშირო ახალგაზრდულ ნაკრებშიც მიიწვიეს. გულდასაწყვეტია, რომ იმედისმომცემმა ბავშვებმა განვითარება ვერ შეძლეს. იმ გუნდიდან რამდენიმე მართლა შეძლებდა უმაღლეს დონეზე თამაშს.

…ქართული ხელბურთი უსახსრობის გამო აღმოჩნდა ასეთ მძიმე მდგომარეობაში, არადა, ძლიერი ხელბურთელები არ გვაკლდა. 90-იანებში, როცა ყველაზე ცუდი პერიოდი იდგა არა მარტო ხელბურთში, ზოგადად, ყველა სფეროში, ტიტე კალანდაძე და სერგო დათუკაშვილი ჩინებულად თამაშობდნენ. მათი დონის მოთამაშეები ბევრ დალაგებულ ევროპულ ქვეყანაში არ მოიძებნებოდა.

…რამდენიმე წლის წინ ქუვეითში ვიმუშავე ნახევარი წლით. ქალაქ ნასირის ახალგაზრდული ნაკრების გაწვრთნა შემომთავაზეს და უარს როგორ ვიტყოდი. მიუხედავად იმისა, რომ ადგილობრივი ხელბურთის დონე აშკარად უკეთესის სურვილს ტოვებდა, საოცარი ხელშეწყობა იგრძნობოდა: იდეალური ინფრასტრუქტურა, სტაბილური დაფინანსება, უამრავი ბავშვი… როცა ასეთი პირობებია, წარმატება მხოლოდ დროის ამბავია. ჩემი დაკვირვებით, ქუვეითში ხელბურთი პოპულარობით მხოლოდ ფეხბურთს ჩამოუვარდებოდა. ისე, ქუვეითელები ზარმაცები კი იყვნენ. ადგილობრივმა თანაშემწემ მითხრა, ბატონო ტაბიძე, ძალიან ნუ დატვირთავთ ბიჭებს, თორემ აღარ მოვლენო. მართლაც, ერთხელ ორი დღის განმავლობაში არავინ გამოჩენილა. რომ ვკითხე, სად იყავით-მეთქი, დავიღალეთ და ვისვენებდითო, მიპასუხეს.

…ქუვეითში ყოფნისას ვლადიმერ აფციაურს და ამირან ჭიტაძეს დავუახლოვდი, დიდ დროს ვატარებდით ერთად. აფციაური, გეცოდინებათ, სეულის ოლიმპიადის ჩემპიონი გახლდათ ფარიკაობაში და თავის განხრით მუშაობდა, ჭიტაძე კი ძალოსნებს წვრთნიდა.

…ხელბურთის წყალობით ევროპის თითქმის ყველა ქვეყანა მოვინახულე, ამას გარდა კუბა, ქუვეითი და სირიაც ვნახე. კუბაში, საერთაშორისო შეჯიბრებაზე ჩასულებს, პირადად ფიდელ კასტრომ გვიმასპინძლა – ყველა მოთამაშეს სათითაოდ ჩამოგვართვა ხელი, სირიაში კი წლების წინ გადახვეწილმა ქართველმა ლევან საღარაძემ მიგვიღო. დაუვიწყარი შეხვედრა მოგვიწყო, რომ იტყვიან თან გადაგვყვა, ბოლოს კი, როცა გვემშვიდობებოდა, გულისტკივილით გვითხრა, აქ არაფერი მაკლია, ერთადერთი ოცნება მაქვს, საქართველოში მინდა რომ დავიმარხოო.

…ჰობი? თევზაობა და ნადირობა. მთელი საქართველო ფეხით მოვიარე, სად არ მისვრია ბადე და მინადირია! ხშირად ბავშვებთან ერთად დავდიოდი, გულით მინდოდა მათაც ჩემსავით და უფრო ძლიერ ყვარებოდათ საქართველო. ხშირად შეჯიბრებაზე ანკესით წავსულვარ.

…ვთვლი, რომ ბედნიერი ცხოვრება განვვლე: უამრავი ქვეყანა მოვიარე, არაერთი კარგი ადამიანი გავიცანი… ამ რამდენიმე წლის წინ ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით ქართული სპორტის ოქროს წიგნი გამოიცა. იქ ჩემი ფოტოა და ტიტულების ჩამონათვალი. ეს ძალიან მახარებს და მეამაყება! ამას გარდა, ორი შვილის მამა და ხუთი შვილიშვილის ბაბუა ვარ. განა რა შეიძლება იყოს ამაზე კარგი?

 

ამბერკი ტაბიძე
დაიბადა 1952 წლის 27 დეკემბერს სამტრედიაში; გარდაიცვალა 2017 წლის 28 იანვარს თბილისში
1971-87 წლებში თბილისის ბურევესნიკის, 1996 წელს თბილისის სტუ-შევარდენის, 1977-84 წლებში საბჭოთა კავშირის ნაკრების ხელბურთელი
ტიტულები: სსრკ ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი – 1977, 1980, 1981; სსრკ თასი – 1978; სსრკ ხალხთა VI სპარტაკიადის ბრინჯაოს პრიზიორი – 1975; სსრკ ხალხთა VIII სპარტაკიადის საუკეთესო ბომბარდირი – 1983; სოციალისტური ქვეყნების ახალგაზრდულ ნაკრებთა საერთაშორისო ტურნირი მეგობრობის თასი – 1973, 1974; სსრკ სპორტის ოსტატი – 1975; სსრკ საერთაშორისო კლასის სპორტის ოსტატი – 1977

ლაშა გოდუაძე (წიგნიდან „კარიერა ფრაზებში“; 2019)
ფოტო: www.sport.gov.ge